جراحی PIPEC

جراحی PIPEC: روشی نوین در درمان سرطان‌های منتشرشده در صفاق

مقدمه

پیشرفت‌های اخیر در علم پزشکی موجب تحول چشمگیری در شیوه‌های درمانی سرطان شده‌اند. یکی از این روش‌های نوین، جراحی PIPEC (Pressurized IntraPeritoneal Aerosol Chemotherapy) است که به‌عنوان روشی کم‌تهاجمی برای درمان سرطان‌های منتشرشده در صفاق به‌کار می‌رود. این روش، که به‌عنوان درمان مکمل در موارد خاصی از کارسینوماتوز صفاقی شناخته می‌شود، توانسته است امید به زندگی و کیفیت زندگی بیماران را به شکل قابل‌توجهی بهبود بخشد.

 

تعریف و مفهوم PIPEC

پیپك (PIPEC) یا شیمی‌درمانی آئروسل تحت فشار داخل‌صفاقی، یک تکنیک نسبتاً جدید است که در آن داروی شیمی‌درمانی به‌صورت ذرات ریز آئروسل‌شده و تحت فشار کنترل‌شده، به حفره صفاقی وارد می‌شود. برخلاف شیمی‌درمانی سیستمیک، که دارو از طریق جریان خون به بدن می‌رسد، در روش PIPEC دارو مستقیماً در محل درگیری پخش می‌شود و تأثیر موضعی بالاتری دارد.

PIPEC معمولاً به‌عنوان بخشی از رویکرد چندمرحله‌ای در درمان سرطان‌های صفاقی استفاده می‌شود، به‌ویژه در بیمارانی که قبلاً HIPEC (Hyperthermic Intraperitoneal Chemotherapy) دریافت نکرده‌اند یا در مواردی که HIPEC به دلیل شرایط عمومی بیمار قابل انجام نیست.

 

مکانیسم عملکرد PIPEC

در روش پیپك (PIPEC)، بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. سپس با استفاده از لاپاراسکوپی، یک یا دو تروکار به حفره شکمی وارد می‌شود. پس از بررسی وضعیت صفاق و اندازه‌گیری میزان درگیری تومورال (PCI: Peritoneal Cancer Index)، داروی شیمی‌درمانی از طریق یک دستگاه مخصوص (Capnopen) به‌صورت آئروسل و تحت فشار بالا وارد فضای شکمی می‌شود.

این فرآیند حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و در طول آن، دارو به‌صورت یکنواخت در تمام حفره صفاقی پخش می‌شود. استفاده از فشار بالا موجب نفوذ بهتر دارو به سطح تومور و افزایش تأثیر آن می‌شود. همچنین، بسته بودن سیستم (Closed System) خطر آلودگی محیط و تیم درمان را کاهش می‌دهد.

 

موارد کاربرد جراحی پیپك

روش پیپك (PIPEC) عمدتاً در موارد زیر کاربرد دارد:

سرطان تخمدان پیشرفته با درگیری صفاقی

کارسینوماتوز صفاقی ناشی از سرطان‌های معده یا کولورکتال

سرطان مزوتلیوما صفاقی بدخیم

مواردی که امکان جراحی کامل (Cytoreductive Surgery) وجود ندارد

بیمارانی که HIPEC را تحمل نمی‌کنند

 

مزایای روش PIPEC

روش PIPEC در مقایسه با روش‌های کلاسیک دارای مزایای متعددی است:

کم‌تهاجمی بودن: این روش از طریق لاپاروسکوپی انجام می‌شود و نیازی به برش وسیع جراحی ندارد.

عوارض کمتر: میزان عوارض پس از عمل در مقایسه با جراحی باز و HIPEC کمتر است.

تأثیر موضعی بالا: داروی شیمی‌درمانی به‌طور مستقیم در محل تومور وارد شده و از تخریب سیستمیک اندام‌های سالم جلوگیری می‌شود.

قابلیت تکرار: این روش را می‌توان در فواصل زمانی معین (معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته) چندین بار تکرار کرد.

کیفیت زندگی بهتر: به دلیل تهاجم کمتر و بازیابی سریع‌تر، بیماران کیفیت زندگی بالاتری تجربه می‌کنند.

 

محدودیت‌ها و عوارض

با وجود مزایای زیاد، پیپك (PIPEC) نیز مانند هر روش درمانی دارای محدودیت‌هایی است:

محدود بودن داده‌های مطالعاتی: هنوز مطالعات بلندمدت گسترده‌ای در مورد اثربخشی نهایی PIPEC در دست نیست.

نیاز به تجهیزات خاص: این روش نیاز به تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص دارد که در همه مراکز درمانی در دسترس نیست.

عوارض احتمالی: شامل درد شکمی، تهوع، عفونت محل تروکار و در موارد نادر آسیب به ارگان‌های داخل شکم است.

 

مقایسه PIPEC با HIPEC

PIPEC معمولاً به‌عنوان جایگزینی کم‌خطرتر و قابل تکرار برای HIPEC در بیماران خاص مطرح می‌شود، ولی هنوز جایگزین قطعی آن نیست.

 

چشم‌انداز آینده عمل پیپك

با رشد مطالعات بالینی و بهبود تجهیزات، انتظار می‌رود پیپك (PIPEC) در آینده نقش پررنگ‌تری در درمان سرطان‌های صفاقی ایفا کند. مطالعات جاری در حال بررسی تأثیر ترکیب PIPEC با درمان‌های هدفمند و ایمنی‌درمانی هستند. همچنین بررسی‌های بیولوژیکی جهت سنجش میزان نفوذ دارو و پاسخ سلولی، می‌توانند به بهینه‌سازی این روش کمک کنند.

 

نتیجه‌گیری

PIPEC روشی نوآورانه در درمان سرطان‌های پیشرفته صفاقی است که با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید، امکان درمان موضعی و کم‌تهاجمی را فراهم می‌آورد. این روش به‌ویژه برای بیمارانی که گزینه‌های درمانی محدودی دارند، امید تازه‌ای ایجاد کرده است. با پیشرفت بیشتر در پژوهش‌ها و استفاده گسترده‌تر در مراکز درمانی، می‌توان انتظار داشت PIPEC به یکی از ارکان اصلی درمان سرطان‌های صفاقی در آینده تبدیل شود.