بیماری‌های التهابی روده (IBD): علائم، علل، تشخیص و درمان

مقدمه

بیماری‌های التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease) یا به اختصار IBD به مجموعه‌ای از بیماری‌های مزمن گفته می‌شود كه باعث التهاب پایدار در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش می‌شوند. این بیماری‌ها معمولاً در دوران جوانی شروع می‌شوند و در صورت عدم درمان مناسب، می‌توانند بر كیفیت زندگی فرد تأثیر قابل توجهی بگذارند.

دو نوع اصلی از بیماری‌های التهابی روده عبارت‌اند از:

• بیماری كرون (Crohn’s Disease)

• كولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis)

---

تفاوت بیماری كرون و كولیت اولسراتیو

---

علائم بیماری‌های التهابی روده

علائم IBD ممكن است دوره‌ای ظاهر و سپس فروكش كنند، اما معمول‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• درد و گرفتگی شكم

• اسهال مزمن (گاهی همراه با خون)

• كاهش وزن و بی‌اشتهایی

• تب خفیف و احساس خستگی

• خون در مدفوع

• كم‌خونی ناشی از خونریزی مزمن

در برخی بیماران، علایم خارج از روده مانند التهاب مفاصل، مشكلات چشمی یا پوستی نیز دیده می‌شود.

---

علل بیماری التهابی روده

علت دقیق IBD هنوز به طور كامل مشخص نشده است، اما تركیب چند عامل در بروز آن نقش دارد:

1. عوامل ژنتیكی: سابقه خانوادگی یكی از مهم‌ترین ریسك فاكتورهاست.

2. اختلال در سیستم ایمنی: سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های خود روده حمله می‌كند.

3. عوامل محیطی: مصرف دخانیات، استرس، رژیم غذایی نامناسب و آلودگی محیط می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.

4. تغییرات میكروبیوم روده: كاهش تنوع باكتری‌های مفید در روده با افزایش التهاب ارتباط دارد.

---

روش‌های تشخیص IBD

تشخیص دقیق نیاز به بررسی تركیبی از آزمایش‌ها و تصاویر دارد:

• كولونوسكوپی (اصلی‌ترین روش تشخیص)

• نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت ملتهب

• آزمایش خون برای تشخیص كم‌خونی یا نشانگرهای التهابی

• آزمایش مدفوع برای رد عفونت‌ها

• تصویربرداری MRI یا CT اسكن برای ارزیابی عمق التهاب

---

درمان بیماری‌های التهابی روده

درمان قطعی برای IBD وجود ندارد، اما هدف درمان، كنترل التهاب و جلوگیری از عود بیماری است.

1. درمان دارویی

• داروهای ضد التهاب (آمینوسالیسیلات‌ها)

• كورتیكواستروئیدها در موارد حاد

• داروهای تعدیل‌كننده سیستم ایمنی

• درمان بیولوژیك (Anti-TNF، Anti-IL) در موارد مقاوم

2. درمان جراحی

در بیماران مقاوم به درمان دارویی، ممكن است جراحی برداشتن بخش‌های بیمار روده لازم شود.
در بیماری كرون، جراحی معمولاً موقتی است اما در كولیت اولسراتیو، گاهی می‌تواند درمان قطعی باشد.

3. اصلاح سبك زندگی

• پرهیز از دخانیات

• رژیم غذایی كم‌چرب و غنی از فیبر محلول

• مدیریت استرس

• ورزش منظم و خواب كافی

---

عوارض احتمالی

اگر بیماری كنترل نشود، ممكن است منجر به عوارض زیر گردد:

• تنگی یا انسداد روده

• زخم‌ها و فیستول‌ها

• خطر افزایش سرطان كولون

• سوءتغذیه و كمبود ویتامین‌ها

---

نقش تغذیه در بیماری التهابی روده

تغذیه مناسب نقش مهمی در كاهش التهاب و علائم دارد. توصیه می‌شود:

• از غذاهای فراوری‌شده و چرب پرهیز شود.

• مصرف میوه‌ها و سبزیجات نرم و پخته افزایش یابد.

• لبنیات در صورت عدم تحمل لاكتوز محدود شود.

• نوشیدن آب كافی در طول روز فراموش نشود.

---

پیش‌آگهی و زندگی با IBD

با درمان منظم، رژیم مناسب و پیگیری پزشكی، اكثر بیماران می‌توانند زندگی طبیعی و فعالی داشته باشند.
پایش منظم توسط متخصص گوارش، انجام كولونوسكوپی دوره‌ای و مصرف دقیق داروها از بازگشت التهاب جلوگیری می‌كند.

---

نتیجه‌گیری

بیماری‌های التهابی روده از جمله كرون و كولیت اولسراتیو بیماری‌های مزمن اما قابل كنترل هستند. تشخیص زودهنگام، درمان مناسب، و اصلاح سبك زندگی، مهم‌ترین گام‌ها برای حفظ سلامت روده و پیشگیری از عوارض جدی این بیماری‌ها محسوب می‌شوند.